Opinie Maggie De Block
In aanloop van de verkiezingen van 26 mei lanceerde ik mijn visie op de toekomst van de sociale zekerheid. Daarmee wilde ik een debat lanceren over hoe we ervoor kunnen zorgen dat ook onze kinderen en kleinkinderen een goede en betaalbare sociale bescherming zullen hebben. Tot mijn spijt stelde ik vast dat in de berichtgeving dit belangrijke thema het te vaak moest afleggen tegen strategische beschouwingen en de zoektocht naar veto’s over coalitiepartners.
Ik verwelkom dan ook het initiatief van de vakbonden om het debat eindelijk te openen (DS 26 september). Hoewel mijn visie fundamenteel verschillend is en ik geen heil zie in hogere lasten, hoop ik dat het de aanzet vormt voor een fundamentele reflectie over de hervorming van ons sociaal model die we de volgende 10 jaar moeten uitrollen.
Je hoort vaak dat onze sociale zekerheid geen hangmat mag zijn, maar een springplank, of een trampoline zo je wil. Of dat onze sociale zekerheid moet gaan over mensen in plaats van structuren. Of dat de sociale zekerheid problemen moet voorkomen, in plaats van ze achteraf proberen op te lossen. Ik denk dat het tijd wordt om dit eindelijk eens concreet te maken.
Meer mensen aan de slag
In ons land zijn sinds kort 7 op de 10 werknemers aan de slag. Dat is al beter dan vroeger, maar nog geen reden om hoera te roepen. In Nederland bijvoorbeeld zijn bijna 8 op de 10 mensen aan de slag en is er een overschot op de begroting.
Er zijn de afgelopen jaren netto meer dan 200.000 nieuwe jobs gecreëerd en vacatures ingevuld. Het aantal vacatures dat niet ingevuld geraakt, blijft met 139.000 stuks echter hoog. De uitdaging is om óók die van vandaag en morgen ingevuld te krijgen. Dat doen we door de beschikbare arbeidsreserve te activeren.
Een wonderoplossing bestaat daar niet voor. We zullen verschillende maatregelen moeten nemen, zoals werken meer laten lonen, één arbeidsmarktregisseur voor alle inactieven, werkloosheidsuitkeringen verder laten afnemen in de tijd, enz. Belangrijk is dat de regio’s en het federale niveau daarbij aan hetzelfde zeel trekken.
Eén sociaal statuut
In onze sociale zekerheid bestaan traditioneel sterke verschillen tussen werknemers, zelfstandigen en ambtenaren – allemaal hebben ze hun eigen statuut met eigen voor- en nadelen. Ik wil die hokjes openbreken en toewerken naar een gelijke sociale bescherming voor iedereen die werkt. Dat is eerlijker en zal er ook voor zorgen dat mensen makkelijker van job kunnen wisselen tijdens hun loopbaan. Het kan ook dat zetje zijn voor mensen om zelf te beginnen ondernemen en zo op hun beurt voor nieuwe tewerkstelling te zorgen.
Sociale bescherming in laagjes
Hoe ziet die eengemaakte sociale bescherming eruit? Ik ben voorstander van een sociale bescherming in laagjes in de vorm van een cappuccinomodel. In plaats van alle eieren in één mand te leggen bouwen we onze sociale bescherming zo op in “laagjes”. Gaat er iets mis, dan kunnen we nog terugvallen op de andere.
De risico’s die verband houden met werken, zoals de pensioenen en de werkloosheid, brengen we onder in een werkverzekering voor iedereen die werkt. De andere risico’s, zoals de gezondheidszorg en de kinderbijslagen, brengen we onder in een basisverzekering.
Naast de werkverzekering en de basisverzekering moeten we blijven inzetten op de tweede en de derde pijler. Zo moet op termijn iedereen die werkt een aanvullend pensioen hebben. Dat kunnen we realiseren door meer in te zetten op bijdragen in die tweede pijler in plaats van op extralegale voordelen zoals allerhande cheques.
Iedereen moet meekunnen
Onze arbeidsmarkt verandert razendsnel, onder meer onder invloed van de digitalisering. In bepaalde sectoren gaan er veel jobs verloren. Elders zien we nieuwe jobs ontstaan. Het feit blijft wel dat er vandaag netto meer jobs zijn dan tien jaar geleden en tegen 2030 wordt een tekort van 600.000 werkkrachten voorspeld. Mensen zijn ongerust over die evoluties en vragen zich af of ze zelf of hun kinderen nog zullen meekunnen.
We moeten daar een antwoord op bieden zodat niemand achterblijft. Daarom pleit ik voor een opleidingsbudget van twee jaar voor iedereen die werkt. Dat budget kan je tijdens je carrière gebruiken om nieuwe opleidingen te volgen of om je te herscholen. Daarnaast wil ik het systeem van transitietrajecten wettelijk mogelijk maken. Op die manier zullen sommige werknemers die vandaag ontslagen worden en in de werkloosheidsuitkering terechtkomen, meteen aan de slag kunnen gaan bij een nieuwe werkgever waar ze een opleiding krijgen.
Op deze manier grijpen we preventief in op werkloosheid in plaats van ze achteraf te proberen bestrijden.
Inzet belonen
Mensen die al voldoende bijdragen aan de sociale zekerheid, moeten de kans krijgen om daarbovenop een extraatje te verdienen. We moeten inzet belonen in plaats van bestraffen.
Om die reden hebben we systemen zoals flexi-jobs ingevoerd. Dat systeem zorgt ervoor dat er méér sociale bijdragen betaald worden. Als je op dat soort flexibele jobs de klassieke sociale bijdragen gaat heffen, zullen die jobs binnen de kortste keren verdwijnen. Of beter: opnieuw in zwartere sferen belanden.
Zo, mijn kaarten liggen opnieuw op tafel. Het is mijn vaste overtuiging dat het nu moet gaan over een fundamentele reflectie over partijgrenzen heen en met een inbreng van het middenveld. Allemaal aan het werk voor onze sociale zekerheid.
SHARE