De Vlaamse meerderheidspartijen dienden voor het zomerreces een resolutie in het Vlaams Parlement in over de toepassing van gedragswetenschappen in de politieke besluitvorming. De resolutie is de uitwerking van de conceptnota van Vlaams Volksvertegenwoordiger Freya Saeys (Open Vld) over “nudging”. In de resolutie vragen de meerderheidspartijen de oprichting van een Vlaams Team Gedragsinzichten, naar het voorbeeld van het Britse Behavioural Insights Team. Die moet de overheid adviseren over het toepassen van “nudges” (Engels voor “duwtjes”). “Dit zijn gedragssturingen via niet-dwingende prikkels,” legt initiatiefnemer Freya Saeys (Open Vld) uit. Het nieuwe team moet bovendien jaarlijks pilootprojecten selecteren die een antwoord kunnen bieden op nieuwe maatschappelijke uitdagingen. “Op die manier hopen we maatschappelijke problemen, zoals bijvoorbeeld obesitas, energieverbruik of het niet tijdig of correct betalen van belastingen op een nieuwe manier aan te pakken,” vullen mede-initiatiefnemers Danielle Godderis-T’Jonck (N-VA) en Cindy Franssen (CD&V) aan.
Sinds enkele jaren worden gedragswetenschappen meer en meer erkend als een valabel instrument binnen de politieke besluitvorming van grote internationale organisaties, zoals de Europese Commissie, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de Wereldbank. Ook het begrip nudging geniet in bredere kring reeds enige bekendheid. Disciplines als sociale psychologie, neuropsychologie en sociologie tonen op overtuigende wijze aan dat het keuzegedrag van mensen vaak niet rationeel is, maar eerder ‘voorspelbaar irrationeel’ zijn. Als het gedrag van mensen systematisch afwijkt van de rationele keuze, dan kunnen we spreken van een ‘gedragsinzicht’.
Positieve gedragssturing
De kloof tussen de intussen beschikbare kennis over menselijk gedrag en de mate waarin die kennis wordt gebruikt bij het ontwerpen van beleid is vandaag nog veel te groot. “Op hetzelfde ogenblik wordt de overheid steeds vaker geconfronteerd met problemen waarin de optelsom van individuele gedragingen en keuzes een belangrijke rol spelen. Denken we maar aan obesitas en energieverbruik. Een betere kennis van hoe mensen keuzes maken kan dan ook in een sterke mate bijdragen aan een effectiever en efficiënter beleid in tal van domeinen”, aldus Freya Saeys (Open Vld).
Overheden in diverse landen zijn met gedragswetenschappelijke inzichten reeds aan het experimenteren. De gekendste voorbeelden zijn de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. In dat laatste land werd in 2010 zelfs een team van gedragswetenschappers – het BIT of Behavioural Insights Team – opgericht met als doel mensen te helpen betere keuzes voor zichzelf te maken. Het team verdiende zichzelf in veelvoud terug in een mum van tijd in beleidsinzichten, bijvoorbeeld rond pensioenen. “Terwijl gedragssturing via niet-dwingende prikkels zijn opmars aan het maken is vanuit de Angelsaksische wereld, blijft Vlaanderen, en tot voor kort België, vooralsnog achter,” zegt Danielle Godderis-T’Jonck (N-VA). Met deze resolutie willen de initiatiefnemers daar verandering in brengen.
Voorwaarden
De resolutie legt wel duidelijke randvoorwaarden op aan het gebruik van “nudging” door de overheid. Zo vraagt de resolutie transparantie, wil ze dat de vooropgestelde keuze legitiem, ethisch verantwoord en wetenschappelijk onderbouwd is en dat nudging enkel wordt ingezet bij thema’s waarover het beleid reeds beslissingen heeft genomen. “Dit zijn belangrijke voorwaarden. Bovendien moeten nudges steeds in het belang zijn van de mensen, kunnen ze nooit verplichtend of sanctionerend zijn en moeten ze rekening houden met precaire groepen. Een structurele samenwerking met bestaande agentschappen en adviesraden is dan ook relevant,” vult Cindy Franssen (CD&V) aan.
SHARE