Egbert Lachaert en Patrick Dewael vinden het gevaarlijk dat sommigen de veroordeling van vier Voorpost-leden in Mechelen aan grijpen om onze hele antidiscriminatiewetgeving in twijfel te trekken.
Sommigen willen ons doen geloven dat het einde van de democratie en de vrije meningsuiting nabij is. Ze wijzen daarbij naar de veroordeling door de correctionele rechtbank van Mechelen van vier leden van de radicaal-rechtse groep Voorpost wegens het aanzetten tot haat en geweld ( DS 27 mei).
Het valt op dat de mensen die vandaag moord en brand schreeuwen, de voorbije weken en maanden zeer stil bleven toen de vrije meningsuiting van anderen, die minder dicht bij hen stonden, in het gedrang kwam. Meer zelfs: dezelfde mensen proberen geregeld te beletten dat meningen die hen niet aanstaan, nog geuit zouden worden. Denk bijvoorbeeld aan de uitlatingen van Tom Van Grieken tegen Marc Van Ranst, of de gecoördineerde en intimiderende acties op sociale media ten opzichte van gematigde of progressieve stemmen.
We vinden het gevaarlijk dat sommigen op basis van die ene casus in Mechelen onze hele antidiscriminatiewetgeving op de schop lijken te nemen. Alsof het aanzetten tot discriminatie, haat en geweld zomaar moet kunnen. Daar zijn we het als liberalen fundamenteel mee oneens. Liberalen stonden zelf mee aan de wieg van deze wetgeving. Tal van internationale en Europese verdragen verplichten België trouwens om in strafsancties te voorzien voor het aanzetten tot discriminatie, haat of geweld gebaseerd op ras, huidskleur, afkomst, godsdienst of overtuiging, nationaliteit of etnische afstamming.
Daarbij verbieden we níét de hatelijke mening zelf of het uiten daarvan – dat kan ook niet – maar wel het doelbewust aanzetten tot discriminatie, haat of geweld op basis van de genoemde gronden. Zonder dat soort bepalingen zou ons land zich ver buiten de internationale consensus plaatsen. Het zou ook niet liberaal zijn. In
een vrije samenleving geldt niet het recht van de sterkste of van de agressiefste roeper. In een vrije samenleving heeft elk individu de vrijheid en de kans om zijn of haar eigen leven te leiden, op voet van gelijkheid met alle anderen. Dat kan niet wanneer mensen er systematisch toe aangezet worden om elkaar te haten of te discrimineren.
Schokken mag
Betekent dit dat die andere fundamentele liberale waarde, de vrije meningsuiting, dan maar moet wijken? Neen. De vrije meningsuiting en het discriminatieverbod zijn beide liberale waarden en kunnen samen bestaan. De vrije meningsuiting is en blijft een van de pijlers van een democratische samenleving. Ze geldt niet alleen voor de informatie of de ideeën die een groot draagvlak hebben of die ‘onschuldig’ zijn, maar ook voor ideeën die de overheid of een bepaalde groep schokken, beledigen of kwetsen.
Toch zit er ook een keerzijde aan, zoals bij alle grondrechten. De vrije meningsuiting kun je niet gebruiken om de goede naam van anderen te ondergraven of om de rechten van anderen te beknotten. Al verschillende keren hebben het Grondwettelijk Hof en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gesteld dat niet alle haatdragende uitlatingen onder de vrijheid van meningsuiting vallen. Uitlatingen die doelbewust aanzetten tot
discriminatie, haat of geweld kunnen niet. Op dat moment raak je de mensen die tot de geviseerde groep behoren immers in hun recht om ten volle en met gelijke kansen aan de samenleving deel te nemen.
Een concreet voorbeeld: je mag wel zeggen dat bevolkingsgroep x lui is. Dat is stigmatiserend, veralgemenend, waarschijnlijk racistisch en zeker verwerpelijk. Maar je mag het wel denken en zeggen. Wat je níét mag doen, is vervolgens oproepen om mensen uit die bevolkingsgroep niet aan te werven, of geen woning te verhuren, of lastig te vallen enzovoort. Omdat je dan met jouw vrijheid van meningsuiting de vrijheid van een andere burger beknot, bijvoorbeeld om gewoon veilig over straat te kunnen lopen. De individuele vrijheid eindigt waar die van een ander begint.
Kantelpunt
We moeten de grens tussen de vrije meningsuiting en het verbod om aan te zetten tot discriminatie, haat en geweld evident goed bewaken. Er mag geen klimaat ontstaan waarbij mensen problemen niet meer zouden mogen aankaarten of hun mening niet meer zouden mogen uiten.
Op dat punt roept het vonnis van de correctionele rechtbank van Mechelen vragen op. Het gaat weinig in op de vraag waar het kantelpunt ligt en waarom het gewraakte spandoek een voldoende reden voor veroordeling is. Gelukkig leven we in een rechtsstaat en kan een veroordeelde die het oneens is met de uitspraak, daartegen in beroep gaan. Op dat moment kan een beroepsrechter alles opnieuw bekijken en kan het parket ook extra argumenten aanhalen waarom de vier betrokkenen wel hebben aangezet tot haat en geweld. Als uiteindelijk blijkt dat één spandoek met een schurend statement op één betoging voldoende is om iemand te veroordelen voor aanzetten tot haat, moeten we durven te overwegen om de wet te herbekijken en het onderscheid met de vrije meningsuiting scherper te stellen.
Maar laat ons daardoor niet uit het oog verliezen waarom we die onderliggende wetgeving hebben. Wij zijn allemaal individuen met gelijke rechten en we leven niet elk op ons eiland. We moeten samenleven met elkaar. En dat kan alleen als we bepaalde basisspelregels uit onze grondwet respecteren.
Dit is dus een oproep om opnieuw met respect van mening te verschillen. Om een debat te voeren op het scherp van de snee. Om desnoods op straat te komen uit protest. Maar om dat vooral te doen zonder elkaar fysiek te bedreigen, te ontmenselijken, te belagen, of zelfs de wapens tegen elkaar op te nemen. Om dat te doen zonder anderen aan te zetten tot haat, discriminatie, geweld. Dat tolereren we niet, net om onze tolerante samenleving te kunnen behouden. Het is misschien makkelijk en electoraal renderend om de samenleving te polariseren, om mensen tegen elkaar op te zetten, maar het brengt niemand verder.
Egbert Lachaert en Patrick Dewael
Dit opiniestuk verscheen in De Standaard van 1 juni 2021.
SHARE