De opwarming van de aarde is misschien wel de grootste wereldwijde uitdaging ooit. Binnen Europa nemen we hierin het voortouw en we onderschrijven de ambities om tegen 2050 netto geen broeikasgassen meer uit te stoten. Dit zal grote inspanningen vergen in alle mogelijke sectoren.

Dit vergt bijvoorbeeld een ver doorgedreven energetische renovatie van ons gebouwenpark. Hiertoe hebben we in het verleden bijvoorbeeld al de registratierechten extra verlaagd voor mensen die grote energetische verbouwingen doen aan hun woning. In de federale regering voeren we nu ook een verlaagd btw-tarief in voor de sloop en heropbouw overal in ons land.

Op vlak van transport ligt nog een enorme uitdaging. De verkeersfiscaliteit werd al vergroend en we zetten deze trend verder met de vergroening van de bedrijfswagens vanaf 2026.

We gaan voor slim en efficiënt materiaalgebruik, waarbij we ernaar streven om alle gebruikte materialen in een bepaald product te hergebruiken in een ander. Producten moeten zo ontworpen worden, dat ze later makkelijker gerecycleerd kunnen worden. Zo streven we naar een circulaire economie.

We moeten niet alleen efficiënter met onze energie omspringen, we moeten deze ook zo duurzaam mogelijk opwekken met hernieuwbare energie, zoals zon en wind. In Vlaanderen alleen is er een potentieel van 57 GW aan zonnedaken, waarvan er vandaag slechts ca. 4 GW is geïnstalleerd. Die opgewekte energie proberen we maximaal te laten delen door burgers en bedrijven die zo mee kunnen profiteren van duurzame investeringen.

Ondertussen verdubbelen we op de Noordzee de capaciteit aan windmolens die over een aantal jaar zo 20% van onze elektriciteitsvraag kunnen dekken. Via een veilingsysteem willen we deze parken zonder subsidies laten bouwen. Voorbeelden in het buitenland tonen aan dat dit kan.

We bouwen verder aan een flexibel en geïnterconnecteerd elektriciteitsnetwerk met vraagsturing, opslag en import vanuit het buitenland. Om de bevoorradingszekerheid na de wettelijke kernuitstap in 2025 te garanderen zal ook een beperkte capaciteit aan nieuwe gascentrales nodig zijn, dewelke op termijn ook op hernieuwbare bronnen kunnen draaien.

In de grote uitdagingen waar we voor staan, is het belangrijk alle burgers en bedrijven mee te hebben. Dit kan ook enkel maar als ze zelf kunnen profiteren van de transities. Tegelijkertijd moeten we als overheid de koopkracht van de gezinnen en concurrentiekracht van onze bedrijven garanderen. Dit doen we door onder meer alle kosten die niet met energie te maken hebben uit de elektriciteitsfactuur te halen. Voor een gelijk speelveld met andere landen in de wereld, voeren we via Europa een koolstofgrensheffing in, waardoor ook niet-Europese landen zich aan duurzame praktijken dienen te houden.

HET ELEKTRICITEITSNETWERK VAN DE TOEKOMST STELT DE CONSUMENT CENTRAAL

Opdat we minder uitstoten, minder energie verbruiken en meer hernieuwbare energie opwekken, moeten we ons energiesysteem radicaal veranderen. Het sleutelwoord hier is decentralisatie. Via slimme netwerken krijgt iedereen de kans om zelf energie te produceren en terug op de markt te zetten. De eerste digitale meters die van elke consument ook producent maken, kwamen in 2019 op de markt. We evolueren de komende jaren zo naar een écht decentraal energiesysteem waarbij de opgewekte energie op een slimmere manier verbruikt en opgeslagen wordt.

De energienoden en -mogelijkheden moeten per buurt of per regio in kaart gebracht worden. Kleine waterstofcentrales, maar even goed een kleine windmolen of verschillende zonnepanelen-installaties (aangevuld met opslagmogelijkheden) kunnen een hele buurt van hernieuwbare energie voorzien. Door kleine netwerken op maat (lokale energiegemeenschappen) onderling met elkaar te verbinden garanderen we bevoorradingszekerheid. Tegelijk kunnen micro-netwerken in industrieterreinen restwarmte afgeven aan naburige bedrijven, openbare gebouwen of wijken.

Merksplas geeft het goede voorbeeld. De gemeente maakt al sinds 2002 van hernieuwbare elektriciteit haar visitekaartje. De groene stroom van zonnepanelen en warmtekrachtkoppeling is voor een deel afkomstig van landbouwbedrijven uit de buurt. Wat kan in Merksplas moet ook in de rest van Vlaanderen kunnen. Het afval en de restwarmte van landbouwbedrijven wordt de energie van gezinnen en bedrijven. We leggen niet alleen de focus op groene stroom, maar geven aandacht aan groene warmte. Bij individuele installaties stimuleren we verder het gebruik van warmtepompen en warmtepompboilers. In de toekomst kan aardgas vervangen worden door zogenaamd groen gas (biomethaan) of waterstof. Voorts geven we verder alle kansen aan warmtenetten en de mogelijkheden van (diepe) geothermie, aquathermie, riothermie, …  om deze te voeden.

EEN CIRCULAIRE ECONOMIE

Het beste afval is afval dat niet bestaat. We gaan voor slim en efficiënt materiaalgebruik, waarbij we ernaar streven om alle gebruikte materialen in een bepaald product te hergebruiken in een ander. Producten moeten zo ontworpen worden, dat ze later makkelijker gerecycleerd en hergebruikt kunnen worden.

Op die manier wordt het afval van het ene product een grondstof voor het volgende. We moeten ons in België baseren op onderzoeken en best practices om tot een systeem te komen waarbij producenten aangezet worden om hun producten maximaal herbruikbaar en recycleerbaar te maken en consumenten aangemoedigd worden als ze duurzame producten kopen, bijvoorbeeld door die producten lager te belasten.

We denken op de lange termijn. De prijs is niet langer de doorslaggevende factor bij aanbestedingen door de overheid. We laten het duurzaamheidsaspect zwaarder doorwegen en integreren milieu-, sociale- en economische criteria in alle fases van een overheidsopdracht.

EEN NETTO-ELEKTRICITEITSFACTUUR

De energie-omslag zal rendabel zijn of helemaal niet zijn. Belangrijk in dit opzicht is dat we alle kosten die niet met energie te maken hebben uit de elektriciteitsfactuur van mensen halen. Meer dan een derde van de elektriciteitsfactuur gaat namelijk naar de distributienettarieven. Die dekken niet enkel de exploitatiekosten om elektriciteit tot bij de consument te brengen, maar ook de kosten die gepaard gaan met de invulling van de zogeheten ‘openbare dienstverplichtingen’. We verlagen de energiefactuur door de verdoken belastingen eruit te halen.