Vlaams Parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld) stelt een aanpak voor om de Vlaamse schuld tegen 2035 terug naar een gezond niveau te brengen. De schuld is door de coronacrisis gestegen naar bijna 100 procent van de ontvangsten; een voor Vlaanderen ongezien hoog niveau. Vande Reyde stelt nu voor om via decreet een uitgavennorm vast te leggen, waardoor regeringen verplicht zijn begrotingsoverschotten te boeken in de periode 2028-2035. Ook wil hij een deel van de Vlaamse beleggingen van de hand doen. Daardoor kan volgens zijn berekeningen de Vlaamse schuld terug zakken naar een gezond niveau van 65 procent tegen 2035.
Vlaamse schuld explodeert naar ongekende hoogten, rentekosten verdubbelen
In 2006 was Vlaanderen nagenoeg schuldenvrij. Volgens de laatste schuldcijfers zal de schuld in 2022 echter 50 miljard euro bedragen. Uitgedrukt tegenover de ontvangsten is dat een schuldgraad van 76 procent. Ter vergelijking: vlak voor de coronacrisis bedroeg de schuldgraad slechts 43,6 procent. De komende jaren wordt zelfs een verdere verhoging van de schuld verwacht, tot maar liefst 55 miljard euro of een schuldgraad van zo'n 97,5 procent in 2026. De schuld zal door de coronacrisis dus meer dan verdubbeld zijn.
Door de stijgende schuld lopen de rentekosten op van 422 miljoen euro in 2021 tot 780 miljoen euro in 2026. Onder meer het Rekenhof waarschuwde eerder al voor de hoge Vlaamse schulden en in december werd ook de kredietrating van Vlaanderen verlaagd naar het niveau van de federale overheid.
'Alle alarmbellen staan op rood. Zeker als je weet dat een verdere stijging van de rente meer dan waarschijnlijk is de komende jaren', zegt Vande Reyde. ''We hebben een lange periode van zeer lage rente gekend, waardoor het voor overheden interessant was om leningen aan te gaan. De rentekosten daarop waren quasi nul. Dat had veel te maken met het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB), die jarenlang massaal overheidspapier opkocht en de rente kunstmatig laag hield. Dat werkte inflatie mee in de hand. Door de huidige oplopende inflatie lijkt dat beleid nog moeilijk houdbaar. Experten verwachten dan ook dat de ECB zijn lage rentebeleid niet kan volhouden de komende jaren. Voor overheden impliceert dat dat de rente zal stijgen en de schuld dus duurder zal worden. Als je niets doet aan die hoge schuld, bestaat het risico op een vicieuze cirkel en sneeuwbaleffect: rentekosten stijgen, er zal weinig ruimte zijn voor toekomstige uitdagingen zoals energie, economie en de bouwshift, waardoor ontvangsten dalen en je opnieuw schulden moet maken. Daarom is een terugkeer naar houdbare schuld – de 65 procentnorm – cruciaal.'
Plan Open Vld: begrotingsoverschotten via uitgavennorm en verkoop van Vlaamse beleggingen
Vande Reyde berekende een terugkeer naar 65 procent van de Vlaamse schuld in 2035. Hij steunt daarvoor op twee pijlers. Enerzijds moet er een decretale uitgavennorm komen, die ervoor zorgt dat er een structureel jaarlijks begrotingsoverschot van 2 procent geboekt wordt in de periode 2028-2035. 'De regering heeft nu al beslist om terug te keren naar een evenwicht vanaf 2027. Maar enkel uitgaan van een evenwicht is niet voldoende. De ontvangsten stijgen immers ook mee. Om echt terug gezond te worden moet je een overschot boeken van minimum 2 procent. Dat is doenbaar zonder enorm grote opofferingen. Je moet daarvoor wel een duidelijk pad hebben voor de uitgaven. Sinds 2011 is er al sprake van om zo'n uitgavennorm decretaal in te voeren, maar het is er nooit van gekomen. Vandaag is het absoluut noodzakelijk.'
'Om aan de uitgavennorm te voldoen zullen we nog meer moeten kijken naar wat onze kerntaken zijn en snoeien in de wirwar van 14 miljard euro aan jaarlijkse subsidies. Ook kan er gekort worden op de toelage van een aantal grote agentschappen, die nu samen op een berg van 1,2 miljard euro aan reserves zitten. Reserves die op hun beurt belegd worden in Vlaams schuldpapier. Dat is de wereld op zijn kop', aldus Vande Reyde.
Een tweede pijler van het plan bestaat uit de verkoop van participaties. 'Vlaanderen bezit momenteel voor 11,7 miljard euro aan participaties in private en publieke bedrijven. Sommigen hebben een duidelijke link met beleid, zoals bijvoorbeeld investeringen in vehikels voor schoolgebouwen. Maar de beleidsrelevantie van sommige andere participaties is zeer twijfelachtig, zoals bijvoorbeeld Ethias Finance en GIMV. Dit zijn eerder marktbeleggingen. Een verkoop van 2 miljard euro aan dat soort participaties in de periode 2028-2035 is daarom zeker haalbaar.'
Resultaat: terug naar 65 procent schuld in 2035
Met een structureel begrotingsoverschot van 2 procent via de uitgavennorm vanaf 2028 en de verkoop van 2 miljard euro aan participaties zal de schuld in de periode 2028-2035 stelselmatig kunnen dalen, tot onder de 65 procent schuld tegenover de ontvangsten in 2035.
'Het is vooral belangrijk dat het huidige parlement die uitgavennorm en bijhorende schulddaling decretaal vastlegt. Dat zorgt ervoor dat toekomstige beleidsploegen een duidelijk begrotingskader hebben, vergelijkbaar met de saneringsoefening van de federale overheid begin jaren '90 om te voldoen aan de Maastrichtnorm. Toekomstige regeringen kunnen daarbij nog steeds nieuwe uitgaven doen voor prioriteiten, zolang ze die maar compenseren om te voldoen aan de uitgavennorm. Die plicht hebben we tegenover onze toekomstige generaties, die anders moeten opdraaien voor de coronaperiode', besluit Vande Reyde.
SHARE