Wordt de eerste zitting van de Belgische Hoge Vergadering na de verkiezingen meteen ook de laatste ooit? Als het aan Open Vld ligt wel. Senaatsvoorzitter Stephanie D'Hose stelt samen met haar partijvoorzitter Egbert Lachaert de plannen voor om de instelling politiek te ontmantelen. 'De bevoegdheden die de Senaat vandaag nog heeft, zijn onvoldoende om een aparte instelling te rechtvaardigen', klinkt het. 'Het resterende personeel en het gebouw willen we laten opgaan in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Uiteraard moet dit historisch patrimonium een toekomst hebben waar de burgers centraal staan, bijvoorbeeld met burgerplatformen, colloquia, tentoonstellingen…'
Sinds de oprichting van België kende ons land een tweekamerstelsel waarbij de Senaat fungeerde als hoogste vergadering waar alle wetgeving finaal werd goedgekeurd na een eerste passage in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Politiek verloor de instelling de laatste decennia echter aan gewicht en relevantie. Het Vlinderakkoord uit 2011 slankte de Senaat af tot haar huidige vorm. Het werd een reflectiekamer met nog zestig Senatoren. Vijftig zijn afkomstig uit de deelstaatparlementen, tien van hen zijn gecoöpteerd door de politieke partijen. Enkel deze gecoöpteerden krijgen vandaag nog een vergoeding voor hun lidmaatschap van de Senaat. Ook de bevoegdheden zijn sterk ingeperkt. Ze wijzigt mee de Grondwet of de wetten over de staatsstructuur, ze stelt informatieverslagen op, bemiddelt in belangenconflicten, voert de zogenaamde subsidiariteitstoets over Europese wetgeving uit en benoemt rechters in hoge rechtscolleges zoals het Grondwettelijk Hof.
Hoog tijd voor politieke ontmanteling
In de Senaat loopt een gemeenschappelijke commissie, waar Kamer en Senaat zich samen buigen over de voorbije staatshervormingen. Na de thema's gezondheid en klimaat, staan de institutionele samenwerkingsvormen op de agenda. Ook de vraag of de Senaat al dan niet nog een toekomst heeft, zal daar aan bod komen.
Stephanie D'Hose, nu een jaar voorzitter van de assemblee: 'We hebben nood aan een sterke parlementaire democratie met goed draaiende instellingen die elk een relevante rol vervullen. In de praktijk moeten we echter vaststellen dat dit voor de Senaat niet langer het geval is. Soms doen we dubbel werk, of zijn we een verplichte tussenstap in een procedure die uiteindelijk toch op een ander niveau beslecht wordt. De Senaat heeft haar rol als reflectiekamer ook niet waargemaakt, het politieke debat wordt elders gevoerd.'
'Bovendien zetten we al heel wat stappen in een duidelijke richting', gaat D'Hose verder. 'Jaar na jaar laten we onze dotatie dalen. In 2022 zullen we opnieuw 4% besparen. Daarnaast doen we meer en meer samen met de Kamer van Volksvertegenwoordigers: het personeel werd in een nieuwe synergie bij elkaar gebracht en ook onze zalen worden meer en meer door de Kamer gebruikt.'
Voorzitter Egbert Lachaert vult aan: 'Open Vld is dan ook consequent en wil de Senaat volledig politiek ontmantelen, zoals onze partij trouwens al jaren voorstelt. Er is in ons land geen nood aan een afzonderlijke assemblee die aan politieke agendasetting doet via eigen initiatieven zoals resoluties, informatieverslagen, vragen aan de regering… Daarvoor dienen de rechtstreeks verkozen parlementen zoals de Kamer en het Vlaams Parlement. Parlementsleden moeten zich daar concentreren op hun wetgevende en controlerende functie.'
Plan van aanpak
Om de Senaat te kunnen ontmantelen, moeten alle Grondwetsartikelen over de instelling nog deze legislatuur voor herziening vatbaar verklaard worden. Open Vld zal daarvoor de nodige wetteksten opstellen. Na de verkiezingen van 2024 kan de Grondwet dan worden gewijzigd om de Senaat af te schaffen. Zo zou de eerste zitting van de Senaat na de verkiezingen van 2024 meteen ook de laatste kunnen zijn.
Voorzitter Lachaert: 'Uiteraard is voor deze fundamentele hervorming een politiek akkoord nodig met de verschillende partijen. Ik stel vast dat vele partijen al jaren spreken over de afschaffing van de Senaat, maar dat er koudwatervrees ontstaat op het moment van de waarheid. Anno 2022 zijn de geesten gelukkig wel aan het rijpen. Wij bouwen op dit moment achter de schermen aan het draagvlak voor dit plan dat we nu op tafel leggen en zullen er alles aan doen om nu eindelijk de daad bij het woord te kunnen voegen.'
Vandaag werken nog zo'n 170 mensen voor de Senaat. Ter vergelijking: in 2013 waren het er nog 350. Het aantal werd de afgelopen jaren dus al fors afgebouwd, bijvoorbeeld door het niet vervangen van gepensioneerden en samenwerking met de Kamer. D'Hose zal ervoor zorgen dat de overige personeelsleden niet zomaar zonder werk vallen. 'Ons personeel werkt met passie voor deze instelling, maar ook met enorm veel kennis en expertise. Ik zal plan van aanpak uitwerken zodat zij goed terechtkomen. Dat kan bijvoorbeeld bij andere overheidsinstellingen maar zeker ook door de synergie met de Kamer nog te versterken. Zo evolueren we naar één ploeg die werkt voor het gehele Paleis der Natie. Op dit vlak werk ik al intensief samen met Kamervoorzitter Eliane Tillieux. De tijd dat de twee afzonderlijke poetsdiensten halverwege de gang moesten stoppen, ligt al achter ons.' De Kamer zal ook het volledige beheer van het hele Paleis der Natie – met de vertrekken van de Senaat dus – onder haar verantwoordelijkheid krijgen.
Financiële implicaties
De Senaat kost vandaag nog ongeveer 40 miljoen euro per jaar, waarvan driekwart naar het onderhoud van het gebouw en de lonen van het personeel gaat. In 2013 was dat nog 80 miljoen. 'De afgelopen jaren is er dus al enorm bespaard op de instelling', zegt D'Hose. 'Dit plan dat de instelling politiek ontmantelt en het gebouw en het resterende personeel inkantelt in de Kamer, zal de Belgische schatkist een ferme besparing opleveren. Ook de partijdotaties zullen afnemen omdat de financiering van de politieke Senaatsfracties verdwijnen. Dit scenario is echt een besparing op de politiek.'
Een mooie toekomst voor het gebouw
Het is niet de bedoeling dat de Senaat gewoon leeg komt te staan en verkommert. 'De prachtige zalen en de kunstcollectie van de Senaat gaan we uiteraard niet teloor laten gaan. Ze maken deel uit van onze rijke geschiedenis en ze behoren toe aan alle Belgen. Dat is vandaag al zo met talrijke studiedagen en tentoonstellingen en dat moet zo blijven. Dat kan ook perfect wanneer de Kamer het beheer van het hele Paleis der Natie overneemt', zegt D'Hose. 'Ik ben de Voorzitster van alle politieke families in de Senaat, ik sta open om te discussiëren over alle insteken die een toekomst aan onze zalen geven.'
Naast de klassiekere invullingen, zouden de vertrekken van de Senaat ook gebruikt kunnen worden voor projecten van burgerparticipatie. Lachaert: 'Het federaal regeerakkoord voorziet volgend jaar al in een Dialoogplatform over de toekomst van het federalisme. Dat kan een forum zijn om ook mee te reflecteren over een toekomstige invulling van de Senaat. Is er nood aan een plaats waar parlementsleden van de diverse overheidsniveaus met elkaar overleggen, los van de zware structuur van de Senaat? Moet er een parlementaire tegenhanger komen van het Overlegcomité en de Interministeriële Conferenties? Hoe kan burgerparticipatie een aanvulling zijn op onze representatieve democratie? Het zijn interessante vragen. Zo zou de Kamer kunnen werken met tijdelijke burgercommissies voor specifieke dossiers. Deze kunnen dan vergaderen in de huidige infrastructuur van de Senaat.'
SHARE