We hebben het geluk om alsmaar langer te leven. Toch gaan we gemiddeld al op 59 jaar met pensioen. Bovendien is slechts 55% van onze Belgische 50-plussers en 42,9% van de Vlaamse 55-plussers nog actief. “Deze cijfers tonen aan dat we voor een grote uitdaging staan. Deze inactiviteit en vergrijzing dreigen onze sociale zekerheid te doen ontsporen”, zegt Egbert Lachaert. “Maatregelen van de vorige en huidige regeringen, zoals het uitdoven van vervroegde uittredingsstelsels en het geleidelijk optrekken van de pensioenleeftijd, maken wel dat de werkzaamheidsgraad van 55-plussers toeneemt. We moeten hier verder op inzetten en mensen blijven activeren en aan de slag houden”, vult Van Quickenborne aan.
Langer werken: makkelijker gezegd dan gedaan
In de praktijk is het echter niet evident om mensen langer aan de slag te houden. Lode Vereeck: “We stellen vast dat vele 55-plussers uitgeblust zijn, geen uitdaging meer vinden in hun job, en zo snel mogelijk met pensioen willen. Of dat ze op hun leeftijd hun job verliezen en moeilijk weer aan de slag geraken.” Daar zijn meerdere oorzaken voor. Zo is onze loonvorming te zeer gebaseerd op anciënniteit, waardoor ouderen gewoonweg te duur zijn en zichzelf uit de markt prijzen. Dit probleem komt bovenop de algemene hoge lasten op arbeid. Die kosten maken dat werknemers zoveel mogelijk moeten renderen en zeer productief moeten zijn. “Bijgevolg worden ze haast uitgeperst als citroenen in hun meest productieve jaren, terwijl ze ook nog een gezin opbouwen en onderhouden. Die druk wreekt zich op latere leeftijd”, legt Vereeck uit. Veel arbeid is ook gewoon fysiek en psychisch zwaar. Ons personeelsbeleid is daarenboven nog afgesteld op de 20ste eeuwse rigide 38-urenweek, terwijl die voor vele beroepen compleet achterhaald is.
Concrete voorstellen om de werkgoesting te stimuleren
“Het komt er dus op aan om de werkgoesting van alle werknemers -jong en oud- te stimuleren zodat ze langer aan de slag kunnen én willen blijven. Daarvoor is een heuse mentaliteitswijziging nodig, zowel bij werkgevers, werknemers, de sociale partners en de overheid”, zegt Lachaert.
De liberalen pleiten voor een ‘Driehoekspact voor werkbaar werk’ tussen werkgevers, werknemers en overheid. De doelgroepkorting voor 55+ers moet gebruikt worden als een hefboom om met de sociale partners akkoorden te sluiten voor werkbaar werk voor oudere werknemers. “Werkgevers moeten als tegenprestatie voor die RSZ-korting investeren in coaching en opleiding, om oudere werknemers te begeleiden naar taken die haalbaar blijven op latere leeftijd. Het vereist ook een cultuuromslag van werknemers die -mogelijks- een lagere verloning krijgen in de herfst van hun loopbaan, in ruil voor een hoger loon in de spreekwoordelijke zomer, lichtere en aangepaste taken en jobzekerheid”, licht Vereeck toe.
De liberalen willen dus ook het gewicht van anciënniteit in de loonvorming terugdringen. Na gemiddeld 8 jaar anciënniteit in dezelfde functie stijgt de productiviteit immers nog nauwelijks. Ouderen prijzen zichzelf uit de markt, terwijl jongeren te weinig verdienen in verhouding tot hun productiviteit en persoonlijke situatie, met bijvoorbeeld opgroeiende en studerende kinderen en een te financieren woonst. “We pleiten voor een nieuw loopbaanpact waarin verloning wordt losgekoppeld van leeftijd en meer aansluit bij productiviteit en competenties. We willen de cao-wet aanpassen, zodat cao’s die de loonevolutie enkel koppelen aan de anciënniteit van de werknemer niet langer algemeen verbindend worden verklaard. Cao’s zijn enkel geldig indien ze een loonevolutie voorzien die meer dan alleen anciënniteit in rekening brengt. Alleen in het beginstadium van de job, bijvoorbeeld de eerste 8 jaar, is het anciënniteitscriterium aanvaardbaar”, aldus Van Quickenborne.
De tewerkstelling van 60-plussers moet flexibeler worden. Lachaert: “Zij die net voor of na hun pensioen nog willen werken, maar niet meer voltijds, moeten dat kunnen aan het ritme dat zij willen en aankunnen. De minimale arbeidsduurgrenzen, bv. minimum 1/3 van een voltijds rooster als verplichting voor een part-time werknemer, worden voor hen beter afgeschaft.” Deze maatregel kan ook aansluiten bij de modaliteiten voor de invoering van een vervroegd pensioen, zoals voorgesteld door professor Frank Vandenbroucke.
Voorts willen de liberalen afstappen van de term ‘zwaar beroep’ en deze
herdefiniëren naar ‘zwaar werk’. “Vandaag kan je vervroegd op pensioen omdat je een zwaar beroep uitoefent. Nochtans zijn er vele aspecten aan die beroepen die minder zwaar zijn. Ons voorstel is om de zware taken binnen een beroep te definiëren. Voorts moeten werknemers vanaf een bepaalde leeftijd begeleid en omgeschakeld worden naar de lichtere taken binnen hun beroep. De sociale partners moeten hierover een inspanningsverbintenis aangaan: eerst heroriënteren dus, in plaats van automatisch op vervroegd pensioen sturen.” Vereeck geeft de politie- en brandweerdiensten als schoolvoorbeelden voor deze filosofie. “Maar een flexibele omschakeling naar een andere en dus lichtere jobinhoud zal maar slagen als er aandacht is voor werkbaar werk gedurende de ganse loopbaan en doorheen de hele organisatie.”
Beleid rond langer werken draait niet enkel om het ontzien van oudere werknemers. Lachaert en Vereeck willen alle werknemers ontwikkelingskansen en een loopbaan bieden op maat van hun mogelijkheden. “De zogenaamde ‘citroengeneratie’ van pakweg 30 tot 50 jaar heeft nood aan meer vrijheid bij de invulling van het werk. De huidige arbeidstijdwetgeving met de 9-to-5 job is voor velen volledig voorbijgestreefd. Om de kinderen om 16 uur op te halen aan de school of de files te vermijden, wil deze generatie eventueel ’s avonds nog wat doorwerken. We willen onze wetgeving aanpassen, flexibiliseren. Opdat deze groep niet langer gebonden is aan stringente arbeidsduurgrenzen en werkschema’s die collectief opgelegd worden”, zegt Lachaert. Deze werknemers moeten vrij met hun werkgever hun werkregime kunnen overeenkomen. Thuiswerk en schoolbelcontracten horen daar uiteraard ook bij.
De Open Vld’ers willen met hun visietekst het debat over werkbaar werk voeden. In de Kamer zullen Egbert Lachaert en Vincent Van Quickenborne concrete wetsvoorstellen en resoluties uitwerken om deze voorstellen te concretiseren.
SHARE