De ambitie van de regering om SWT’ers niet in de werkloosheid te dumpen tot hun pensioen doet de gemoederen hoog oplopen. Vakbonden en de linkse oppositie roepen dat je ouderen niet moet ‘pesten’ met een verplichte zoektocht naar werk dat er niet is. Dat is – zacht uitgedrukt- een defaitistische vaststelling, waar wij liberalen ons niet bij neerleggen. Want het is wel degelijk mogelijk werk te creëren, maar dat betekent wel dat we onze arbeidsmarkt dringend moeten moderniseren.
Het klopt dat werkloze 55-plussers, net zoals jongeren en allochtonen, vandaag moeilijk aan de slag geraken. De redenen daarvoor zijn eenvoudig. Vooreerst zijn ouderen vaak te duur voor werkgevers. We moeten in onze loonvorming dan ook dringend afstappen van het lineair verhogen van lonen met leeftijd of anciënniteit.
Daarnaast is onze arbeidsmarkt veel te rigide, wat ertoe leidt dat hij enkel toegankelijk is voor ‘insiders’. De ‘outsiders’ blijven in de kou staan. De arbeidsorganisatie, de verworven rechten en de loonvorming van de insiders zijn vooral op maat van de blanke, hoog opgeleide man, en in mindere mate vrouw, die tussen de 25 en 45 jaar oud is en voltijds werkt. Zij maken het haast onmogelijk voor outsiders –jongeren, ouderen, mensen met een migratieachtergrond- om zo’n ‘volwaardige’, goed betaalde job en een vast statuut te verwerven. Door zich conservatief te verzetten tegen een modernisering van de arbeidsmarkt, nemen vakbonden het de facto enkel op voor de insiders. De politiek moet daarentegen de belangen van iedereen verdedigen.
We hebben dus dringend nood aan een arbeidsmarkt 2.0. Die biedt mensen die willen werken niet langer jobzekerheid, maar wel werkzekerheid. Minder en minder mensen doorlopen een loopbaan van meer dan 40 jaar bij één en dezelfde werkgever, laat staan dat ze dat wensen. Meer en meer mensen willen in de verschillende fases van hun carrière een job die op dat moment aansluit bij hun levenssituatie en competenties. Waarom mag de jeugd geen broodnodige ervaring opdoen in een deeltijdse baan met een leertraject? Waarom kunnen ouderen hun ervaring niet doorgeven in een andere sector, in een minder belastend beroep of aan een rustiger tempo? Het is inmiddels duidelijk dat de filosofie achter vervroegde uittreding –plaats maken voor jongeren op de arbeidsmarkt- mank loopt. De participatie van jongeren en ouderen blijft ondermaats, terwijl de dertigers en veertigers zich te pletter werken om de kost te dragen. Daarom moeten we arbeid bevrijden en zo jobs creëren die vandaag onmogelijk kunnen ontstaan.
Niet alleen je job, maar ook je werkritme moet kunnen aansluiten bij je levensfase. Werk op maat maakt werk werkbaar. Dankzij thuiswerk, schoolbelcontracten, flexibele uren, een arbeidstijd die op jaarbasis wordt berekend, wit bijverdienen met flexijobs en flexiuren, de loopbaanrugzak met opgebouwde rechten, ondersteuning van mantelzorg… Het stelt mensen allemaal in staat langer door te gaan, en maakt echte intergenerationele solidariteit dus mogelijk. Flexibele loopbanen zijn overigens persoonlijk verrijkend, omdat nieuwe uitdagingen levenslang leren stimuleren.
Overstappen tussen de privé, de publieke sector en vooral naar het ondernemerschap moet gemakkelijker worden. Zeker als we weten dat 42% van de actieven voor de overheid werkt. Een convergentie van de statuten is dus noodzakelijk. Het is onaanvaardbaar dat een zelfstandige vandaag gemiddeld 600 euro pensioen krijgt, een werknemer 1000 euro en een ambtenaar 2200 euro. Mensen moeten niet kiezen voor een type job omwille van de rechten en voordelen, maar omdat die job het best bij hun talenten past.
Deze paradigmashift zal ongetwijfeld op verzet botsen. Omdat zogenaamde verworven rechten van ‘insiders’ minder zeker lijken. Het doembeeld van de Duitse minijobs of het Britse ontslagrecht, zonder enige vorm van sociale bescherming. Het tegendeel is waar. Voortaan zal iedereen die werkt sociale rechten opbouwen, niet enkel de overbeschermde vaste fulltimer. Die combinatie van sociale zekerheid en flexibel werken noemen academici ‘flexicurity’. De Scandinavische landen wijzen de weg. Het systeem creëert er jobs én groei. In Zweden is 75% van de 60-plussers aan de slag. België bengelt met 23% achteraan het Europese peloton. Wat tewerkstelling van personen met een migratieachtergrond betreft, zijn we hekkensluiter. De gevolgen laten zich voelen.
Laten we dus samen onze arbeidsmarkt moderniseren, zodat ze inclusief en toegankelijk wordt. Voor allochtoon en autochtoon, oud en jong, vrouw en man, alleenstaande moeders en werklustige gepensioneerden. Dat is een opdracht voor de politiek én de sociale partners. In Zweden en Denemarken kon het. De regeerakkoorden zetten ons een heel eind op weg. Als de vakbonden nu eens evenveel energie steken in de emancipatie van de outsiders, als ze vandaag investeren in het overeind houden van het weinig sociale SWT-statuut. Een echte rechtvaardigheidsagenda draait immers niet om het garanderen van verworven rechten, maar om het realiseren van recht op werk voor ieder individu, en zeker zij die nu zwak staan op de arbeidsmarkt.
Dit opiniestuk verscheen op de website van de Tijd op 12 maart 2015
SHARE